آونگ پرس ، استهبان و نی‌ریز دو شهرستان شرقی استان فارس است که به واسط همجواری با دریاچه بختگان، وجود اراضی مستعد و غالب بودن حرقه کشاورزی، محصولات متنوعی را همواره تولید و روانه بازار کرده‌اند؛ یکی از اقلام مهم تولیدی در این منطقه، انجیر است؛ محصولی که عمدتا به شکل دیم پرورش یافته و دارای تنوع قابل توجه و کیفیتی مطلوب بوده و بخشی از اقتصاد کشاورزی این دو شهرستان را به خود اختصاص داده است.
طی بیش از یک دهه اخیر، به دلیل کاهش چشمگیر بارندگی، افزایش گرمای هوا، مدیریت نشدن صحیح منابع آبی و … تالاب بختگان دچار خشکی شد و به تبع آن، کشاورزی و باغداری در مناطق پیرامونی این تالاب بین‌المللی که دومین تالاب بزرگ ایران محسوب می‌شد را دستخوش دگرگونی کرد؛ البته اجرای اقداماتی در زمینه آبخیزداری و ارتقاء دانش کشاورزان و باغداران، تا حدودی لطمات ناشی از این تغییرات اقلیمی و مدیریتی را کاست، اما فاصله تا بازگشت به روزهای مطلوب، همچنان زیاد است.
خوشه صنعتی و کانون تولیدکنندگان انجیر؟!
با توجه به اهمیت تولید انجیر، در مناطق شرقی فارس به ویژه شهرستان استهبان و البته نی‌ریز، برنامه‌ریزی‌های متعددی برای ارتقاء کمی و کیفی تولید این محصول که بخش عمده آن به شکل خشکباری، به اقصی نقاط کشور و بسیاری از کشورهای جهان صادر می‌شود و قیمت نوع مرغوب آن در بازارهای داخلی فارس به حدود یک میلیون تومان به ازای هر کیلوگرم رسیده، انجام و اجرایی شده است.
از ابتدای دهه ۹۰، اقداماتی در راستای کمک به بهبود وضعیت کمی و کیفی تولید انجیر در مناطق شرقی به ویژه ۲ شهرستان استراتژیک استهبان و نی‌ریز پایه‌گذاری شد که راه‌اندازی خوشه صنعتی و ایجاد کانون تولید کنندگان انجیر، برخی از آنها بود؛ اقداماتی که نه نتایج آن نه تداومش، هیچ زمانی اطلاع‌رسانی نشد؛ البته طی یک دهه گذشته، تلاش‌هایی برای افزایش سطح زیر کشت محصول انجیر، حتی در دیگر شهرستان‌های فارس، اجرایی شده و بعضا اثر بخش هم بوده است.
توجه به افزایش بهره‌وری با تکمیل زنجیره تولید در بخش کشاورزی
استاندار فارس سال گذشته در اولین سفر شهرستانی خود به استهبان، نکته‌ای کلیدی را مورد تاکید قرار داد، موضوعی که از سنوات گذشته بارها در شعار و از سوی مسئولان مختلف مطرح اما هنوز در سطحی مطلوب عملیاتی نشده است؛ موضوع “ارزش افزوده” محصولات کشاورزی یاتکمیل زنجیره تولید.
دکتر محمدهادی ایمانیه، در آن سفر و طی جلسات متعدد،همراهی خود و تیم مدیریتی استان فارس برای ایجاد و گسترش مراکز و صنایع غذایی را مکررا مورد تاکید قرار داده است؛ موضوع بسیار با اهمیتی که بخشی از آن الزاما باید با همراهی سرمایه گذاران بخش خصوصی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای حضور این افراد، محقق شود.
بی‌تردد، با توجه به ظرفیت‌های بسیار مطلوب فارس در بخش کشاورزی و سهم ۱۰ درصدی این استان در تامین اقلام زراعی و باغی، عطف توجه همه مسئولان به اهمیت ایجاد صنایع فرآوری محصولات کشاورزی، یک ضرورت و اولویت اصلی و بسیار مهم در راستای توسعه اقتصاد مبتنی بر کشاورزی به عنوان وجه غالب قوت فارس، است.
یکی از اقدامات مهم در راستای تقویت تولید محصول انجیر، به عنوان یکی از محصولات مهم و تقریبا انحصاری استان فارس، توجه به ثبت “نظام انجیر” بوده است.
اخیرا رئیس موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی با تاکید بر اینکه فرآیند ثبت نظام انجیر استهبان به عنوان چهارمین نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی در ایران از چند سال گذشته در دست اقدام است، گفت: آخرین مرحله این فرآیند در کشور با حضور پروفسور “لی” به صورت میدانی انجام می شود.
علی کیانی راد در نشست مسئولین محلی و غیردولتی که با حضور پروفسورلی قائم مقام گروه مشاوران علمی دبیرخانه جیاس فائو در روز یک شنبه هفتم خردادماه برگزار شد، اظهار کرد: طی یک ماه آینده در نشست گروه مشاوران علمی جیاس گزارش مستندی از این بازدید ارائه و پیش می شود با روندی که طی شده است “ثبت نظام انجیراستهبان” نهایی شود.
به گفته وی؛ پیش از این سه نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی از ایران ثبت شده است که اولین “نظام کشاورزی مبتنی بر قنات در کاشان” و دومین و سومین نظام های ثبت شده “نظام تولید انگور و فرآورده های آن در دره جوزان ملایر” و ” نظام زراعت سنتی زعفران مبتنی بر قنات شهرستان گناباد استان خراسان رضوی” هستند.
رئیس موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی با اشاره به اینکه علاوه بر” نظام انجیر استهبان” ، دو نظام باغ های سنتی گردوی تویسرکان و باغ های سنتی قزوین نیز در دست بررسی است، تصریح کرد: این موسسه به عنوان نقطه تماس ملی و واحد پشتیبان تحقیقاتی و تهیه پروپوزال ها عمل می کند و تاکنون نظام های دیگری نیز در مرحله مطالعه و در دست بررسی دارد.
ایران رتبه چهارم ثبت نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی دارد
کیانی راد با بیان اینکه کشور ما، رتبه چهارم ثبت نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی را دارد، ابراز کرد: تاکنون ۷۲ نظام در ۲۴ کشور ثبت جهانی شده است که چین با بیشترین تعداد در جایگاه اول، ژاپن جایگاه دوم و اسپانیا و مراکش با شش نظام به طور مشترک در جایگاه سوم قرار دارند.
این محقق؛ با اشاره به اینکه یک سری نظام های کشاورزی در دنیا وجود دارد که تولید کنندگان، تمام ذی نفعان و ذی نقشان که به این سیستم کشاورزی وابسته هستند نسل به نسل آن را منتقل کردند و این نظام ها باید در دنیا شناسایی و معرفی شود و ما در جهت حفظ و انتقال آنها به نسل‌های آینده عمل کنیم، افزود: نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی که مشابه نظام یونسکو است در سال ۲۰۰۵ میلادی به ابتکار یک مدیر ایرانی سازمان خوارو بار جهانی (فائو) پیشنهاد و تصویب شد.
کیانی راد به این موضوع که هر نظام کشاورزی برای ثبت در میراث مهم جهانی کشاورزی ” GIAHS ” باید پنج ویژگی را داشته باشد نیز گریزی و افزود: ویژگی اول نقش بسیار مهم این نظام کشاورزی در تامین امنیت غذایی، معیشت خانوارها و افراد مرتبط با نظام می باشد و ویژگی دوم تنوع زیستی، تنوع گیاهی و جانوری که حول این نظام شکل گرفته است.
وی با بیان اینکه حفظ دانش بومی و سنتی اگرچه با تکنولوژی مدرن آمیخته شده باشد ویژگی سوم است، افزود: ویژگی چهارم ارزش‌ها، باورها و نظام های اجتماعی، فرهنگی و دینی که حول این نظام شکل گرفته است.
رئیس موسسه پژوهش های برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی گفت: مناظر طبیعی که می تواند در توسعه گردشگری نقش داشته باشد ضرورت پنجم برای ثبت یک نظام کشاورزی در میراث مهم جهانی کشاورزی “GIAHS” است.
نظام انجیر استهبان واجد شرایط ثبت جهانی است
قائم مقام گروه مشاوران علمی دبیرخانه جیاس فائو نیز در سفری که به استهبان داشت، یادآور شد که پورپوزال تهیه شده در زمینه “ثبت نظام انجیراستهبان” توسط همه اعضای گروه جیاس بررسی شده است.
پرفسور لی گفت: حضور نماینده گروه مشاوران علمی در استهبان قطعا به این معنی می باشد که نتیجه بررسی پروپوزال نشان می دهدکه نظام مذکور واجد معیارهای ثبت جهانی نظام میراثی است.
این مقام مسئول در دبیرخانه جیاس فائو، در نشست مسئولین محلی و غیردولتی شهرستان استهبان اظهار کرد: همراهی و همدلی مقامات رسمی، مسئولین محلی، ذی نفعان و ذی نقشان “نظام انجیراستهبان” برای من خیلی جالب و جذاب بود.
وی با اشاره به اینکه از ۱۰ سال گذشته اقدامات به منظور ثبت نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی در زمینه نظام انجیر صورت گرفته است، تصریح کرد: امروز نیز ارائه مطالب توسط حاضرین در جلسه و مشاهده ویدئو کلیپ نشان دهنده تلاش های زیاد شما در جهت حفظ، نگهداری و معرفی نظام مذکور است.
این محقق با بیان اینکه مشارکت تمام اجزای این زنجیره ارزش در معرفی این نظام مشهود است، افزود: با بازدید میدانی که انجام خواهم داد همه آن چیزی را که گفتید بهتر درک خواهم کرد و بهتر متوجه خواهم شد.
او با اشاره به اینکه وظفیه بررسی میدانی مطالب مندرج در پروپوزال را دارد، اظهار کرد: در اوایل ماه جولای جیاس در اسپانیا تشکیل می شود و ما در مورد نظام انجیراستهبان بحث خواهیم کرد و من قطعا مطمئن هستم شما نتیجه تلاش ده ساله را خواهید دید و تلاش می کنم که اعضا را قانع کنم
پروفسورلی اظهار امیدواری کرد که منافع حاصل از این ثبت برای کلیه ذی نفعان و ذی نقشان از جمله تولید کنندگان، توزیع کنندگان صادرکنندگان و جامعه محلی باشد.
ثبت نظام انجیر استهبان در جیاس به نفع جامعه جهانی است
نماینده مردم شهرستان‌های استهبان، نی ریز و بختگان در مجلس شورای اسلامی نیز در همین ارتباط ضمن تاکید بر اینکه امروزه یکی از چالش‌های عمده جامعه جهانی تامین غذای سالم است، گفت: ثبت نظام انجیر استهبان در نظام میراثی کشاورزی مهم جهانی به نفع جامعه جهانی می باشد چرا که این محصول ارگانیک است.
فرهاد طهماسبی در نشست مسئولین محلی و غیردولتی استهبان با اشاره به اینکه نظام انجیردر استهبان نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده است، افزود: انتظار می رود فائو به انتقال اهمیت و ارزش این نظام میراثی و حفظ و صیانت از این دستاورد ارزشمند کمک کند.
او با اشاره به اینکه معرفی و شناساندن انجیر به عنوان محصولی ارگانیک به بازارهای جهانی از دیگر درخواست های مردم از فائو است، بیان کرد: راز ماندگاری و تسلسل میراث نظام انجیر و ادامه این مسیر تقویت بنیه مالی کشاورزان این نظام است و یکی از اساسی ترین و پایدارترین راه های تامین سرمایه کشاورزان و باغداران معرفی محصول ارزشمند این نظام کشاورزی است.
طهماسبی؛ به تغییر اقلیم و کمبود منابع آبی به عنوان یکی از پرمخاطره ترین نیازهای جامعه بشری نیز گریزی زد و افزود: باغداران و کشاورزان استهبانی تلاش کرده اند که تعامل و هم‌زیستی مناسبی را با طبیعت داشته باشند و یک شیوه سازگار با محیط زیست در خصوص منابع آب یعنی تولید محصول کم آب بَر و دیم را دنبال کردند.
این نماینده مجلس اضافه کرد: انتظار مردم این است که ارزش این روش و شیوه کشاورزی به جامعه جهانی معرفی شود و جامعه جهانی هم سهم خودش را برای حفظ این شیوه ماندگار کشاورزی بپردازد و در توسعه آن ایفای نقش کند.
هم اکنون بیش از ۶۰ هزارهکتار باغ انجیر در کشور وجود دارد حال آنکه مجموع انجیرستان‌های فارس تنها در محدوده ۲ شهرستان استهبان و نی‌ریز، حدود ۳۰ هزار هکتار بوده و برابر آخرین آمارها، بالغ بر ۴۰ درصد کل محصول انجیر، در فارس تولید می‌شود.
براساس آمارهای اعلامی دستگاه‌های مسئول، در میان محصولات کشاورزی صادراتی از فارس، انجیر جایگاهی خاص دارد و آخرین رقم اعلامی در دی‌ماه سال گذشته، حاکی از درامد ۱۵ میلیون دلاری از محل صادرات این محصول بوده است.
با توجه به شعار امسال و اهمیت ویژه ارتقاء توان اقتصادی برای حل معادله دشوار تورم، با راهکارهایی نظیر توسعه اشتغال و رشد توان تولید در بخش‌های مختلف، اهتمام خاص بر روی ظرفیت‌های موجود در بخش زراعی و باغی، می‌تواند گامی بلند به سمت تحقق اهداف مد نظر در حوزه اقتصاد باشد.
