در ستایش آن‌که مرز میان انسان و فاجعه می‌شود

سیده مریم ترابی، آونگ پرس/ ۸ مه، سالروز تولد “آنری دونان”، بنیان‌گذار نهضت بین‌المللی صلیب سرخ، تنها یک مناسبت نمادین نیست؛ بلکه یادآور فلسفه‌ای جهانی است که ریشه در عمیق‌ترین لایه‌های اخلاق، همدلی و مسئولیت انسانی دارد. این روز، بهانه‌ای است برای اندیشیدن به مفهوم «امداد»؛ فعلی انسانی که در زمانه بحران، معنای حیات می‌گیرد.

امدادگر، صرفاً فردی نیست که کمک می‌رساند؛ او کسی است که با انتخابی آگاهانه، خود را در دل ناامن‌ترین مکان‌ها و زمان‌ها قرار می‌دهد. جایی میان مرگ و زندگی، ترس و امید، رنج و رهایی. و این انتخاب، بی‌هیچ پاداش مادی یا انگیزه‌ سیاسی، تجلی ناب «انسان‌بودن» است.

فلسفه نهضت صلیب سرخ و هلال احمر، بر هفت اصل بنا شده: انسانیت، بی‌طرفی، بی‌غرضی، استقلال، خدمت داوطلبانه، یگانگی و جهان‌شمولی. این اصول که در سال ۱۹۶۵ توسط کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (ICRC) رسمی شد، نه تنها چارچوب عملکرد امدادگران را مشخص می‌کند، بلکه نوعی جهان‌بینی اخلاقی نیز ارائه می‌دهد. نگاهی که در آن، کرامت انسانی مقدم بر سیاست، مذهب، مرز و ایدئولوژی است.

از بُعد اجتماعی، حضور داوطلبانه‌ی امدادگران، مفهومی فراتر از «کمک» به خود می‌گیرد. آن‌ها سرمایه‌های نامرئی سرمایه اجتماعی‌اند. اعتماد، همبستگی و روح جمعی را در جامعه زنده نگه می‌دارند. در بحرانی‌ترین لحظات، آن‌ها نخستین نشانه‌های حیات مدنی‌اند که وارد میدان می‌شوند، حتی پیش از دولت، حتی پیش از رسانه‌ها.

از بُعد تاریخی، کافی‌ست نیم‌نگاهی به وقایع صد سال اخیر بیندازیم: جنگ‌های جهانی، زلزله‌های مرگ‌بار، قحطی‌ها، و بیماری‌های همه‌گیر. در تمام این بحران‌ها، ردپای امدادگرانی هست که با کمترین امکانات، جان‌های بسیاری را نجات داده‌اند. در ایران، این ردپاها در زلزله طبس، رودبار، بم، سیل‌های شمال و جنوب، و در روزهای تلخ کرونا، ملموس و زنده‌اند.

در نهایت، از بُعد انسانی، امدادگر تجلی عملیِ «اخلاق» است. در زمانه‌ای که منفعت‌طلبی، بی‌تفاوتی و فردگرایی افراطی، به ارزش‌های مسلط بدل شده‌اند، امدادگر کسی است که برخلاف جریان حرکت می‌کند. او وجدان جمعی را بیدار نگه می‌دارد. انگار آمده تا به ما یادآوری کند که هنوز می‌شود بی‌هیچ قضاوتی، فقط برای «انسان»، ایستاد.

روز جهانی صلیب سرخ و هلال احمر، روز بزرگداشت نهادها نیست؛ روز بزرگداشت «ارزش‌ها»ست. روزی برای قدردانی از زن و مردی که در کسری از ثانیه، تصمیم می‌گیرند خود را فدای نجات دیگری کنند. و چه چیزی شریف‌تر از این؟

منبع:
International Committee of the Red Cross (ICRC). “The Fundamental Principles of the Red Cross and Red Crescent Movement.” ۱۹۶۵.