آواها و نواهای ایرانی، صرفاً ابزار سرگرمی یا زیبایی‌شناسی نیستند؛ بلکه روایت‌گر روح جمعی مردمان این سرزمین‌اند. از نغمه‌های سوگ در تعزیه و نوحه‌خوانی گرفته تا سرودهای حماسی اقوام مختلف، از لالایی‌های مادران در گهواره‌های روستا تا مقام‌های خراسانی، کردی، بختیاری، گیلکی، آذری و جنوب ایران، همگی حامل روایت‌هایی از تاریخ، رنج، امید، عشق، ایثار و معنویت‌اند.
موسیقی دستگاهی ایران، با ردیف‌هایی که طی قرون مختلف شکل گرفته‌اند، میراثی است که در سال ۱۳۸۸ توسط یونسکو به عنوان “میراث فرهنگی ناملموس بشر” به ثبت جهانی رسید. این ردیف‌ها نه‌فقط ساختاری موسیقایی، بلکه نظامی معنایی دارند که درک آن نیازمند شناخت فرهنگ، شعر، عرفان و فلسفه ایرانی است.
در کنار آن، موسیقی نواحی ایران همچون گنجینه‌ای رنگارنگ، صدای متنوع زیست‌بوم‌های گوناگون کشور است؛ از نِیِ عاشقانه قشقایی‌ها تا تنبور آیینی اهل حق، از سرنا و دهل عروسی‌های شمال خراسان تا نی‌لبک چوپانان جنوب، هرکدام حامل هویتی مستقل و در عین حال پیوندخورده با فرهنگ ملی‌اند.
متأسفانه، با گسترش رسانه‌های یک‌دست‌ساز، تجاری‌شدن موسیقی، و فاصله گرفتن نسل جوان از زبان و سنت‌های بومی، بسیاری از این آواها در معرض فراموشی و زوال‌اند. روز آواها و نواهای ایرانی، تنها یک مناسبت تقویمی نیست؛ بلکه دعوتی است برای حفظ، مستندسازی، آموزش و بازتولید این گنجینه‌ها، پیش از آنکه آخرین نسل حاملان‌شان خاموش شوند.
حفظ موسیقی سنتی و نواحی ایران، نه فقط وظیفه‌ی دولت یا نهادهای فرهنگی، که مسئولیتی جمعی است؛ چرا که این صداها، زبان نیاکان ما و آیینه‌ای از هویت ملی ما هستند.
