برخی افراد به‌دلیل دغدغه‌های زیست‌محیطی و حمایت از حقوق حیوانات مصرف گوشت را کنار می‌گذارند، در حالی‌که گروهی دیگر، سلامت جسمی و روحی را در اولویت خود قرار می‌دهند.
آیا علم پشت گیاه‌خواری ایستاده است؟
شواهد علمی مختلفی درباره تأثیر رژیم‌های گیاه‌خواری منتشر شده است. برخی مطالعات نشان می‌دهند که حذف محصولات حیوانی می‌تواند با کاهش خطر بیماری‌های مزمن، کنترل بهتر وزن و حتی افزایش طول عمر همراه باشد. با این حال، مانند هر الگوی تغذیه‌ای، گیاه‌خواری نیز مزایا و چالش‌های خاص خود را دارد و تصمیم‌گیری آگاهانه در این مسیر ضروری است.
فواید رژیم گیاه‌خواری
مطالعه گسترده و معتبری با عنوان EPIC-Oxford که طی سال‌ها هزاران نفر را مورد بررسی قرار داده، نشان می‌دهد که گیاه‌خواران معمولاً با خطر کمتری در ابتلا به بیماری‌های قلبی، فشار خون بالا و چاقی مواجه هستند.
همچنین، تحقیقات ارائه‌شده در نشست‌های علمی معتبر قلب و عروق جهان نشان می‌دهد که پیروی از یک رژیم غذایی سالم بر پایه گیاهان می‌تواند به‌طور قابل توجهی شانس زندگی طولانی‌تر را برای مبتلایان به اختلالات قلبی-متابولیک از جمله چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی افزایش دهد.
رژیم گیاهی متعادل می‌تواند به کاهش کلسترول بد (LDL)، بهبود کنترل قند خون و تقویت عملکرد دستگاه گوارش کمک کند. همچنین به‌دلیل داشتن منابع غنی از فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و ترکیبات ضدالتهابی، نقش مؤثری در پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها ایفا می‌کند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که کاهش یا حذف محصولات حیوانی پرچرب و غذاهای فوق‌العاده فرآوری‌شده می‌تواند ترکیب میکروفلور روده را بهبود بخشیده، التهاب بدن را کاهش دهد، آسیب رادیکال‌های آزاد را محدود کند و در نهایت، به تنظیم وزن و کنترل بهتر قند خون منجر شود.
این عوامل همگی در کاهش خطر ابتلا به سرطان مؤثر هستند. همچنین، بسیاری از سبزیجات، حبوبات، میوه‌ها و غلات کامل حاوی فیتونوترینت‌ها و ریزمغذی‌هایی هستند که طبق مطالعات، می‌توانند از پیشرفت سرطان جلوگیری کنند.
در مقابل، رژیم‌های گیاهی ناسالم نیز وجود دارند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که پیروی از رژیم گیاه‌خواری نامتعادل، مانند مصرف منظم سیب‌زمینی سرخ‌شده، چیپس، دونات و سایر غذاهای فوق‌العاده فرآوری‌شده و شیرین، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را تا ۷ درصد افزایش دهد.
بنابراین، رژیم غذایی گیاهی باید بر پایه مصرف سبزیجات، حبوبات، غلات کامل و میوه‌ها باشد و در عین حال، از مصرف گوشت‌های پرچرب، غذاهای سرخ‌شده و کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده پرهیز شود.
ملاحظات و چالش‌ها
رژیم‌های کاملاً گیاهی ممکن است بدن را در معرض کمبود برخی مواد مغذی از جمله ویتامین B12، آهن، روی و کلسیم قرار دهند؛ به‌ویژه اگر تنوع کافی نداشته باشند یا مصرف مکمل‌ها در نظر گرفته نشود.
از سوی دیگر، مصرف زیاد غذاهای گیاهی فرآوری‌شده مانند ناگت‌های گیاهی، نوشیدنی‌های قندی یا دسرهای آماده نیز می‌تواند اثرات منفی بر سلامت داشته و مزایای رژیم گیاه‌خواری را کاهش دهد.
انتخابی سالم، اما نیازمند آگاهی
گیاه‌خواری می‌تواند یک سبک زندگی سالم، پایدار و مؤثر باشد، به شرط آنکه با برنامه‌ریزی، آگاهی و تنوع غذایی همراه باشد.
برای جلوگیری از کمبودهای تغذیه‌ای، باید منابع مناسب گیاهی انتخاب و در صورت لزوم، از مکمل‌های ضروری استفاده شود. همچنین، پرهیز از مصرف غذاهای گیاهی ناسالم و فرآوری‌شده اهمیت زیادی دارد.
رژیمی متشکل از غذاها و نوشیدنی‌های سالم بر پایه گیاهان، ممکن است خطر مرگ زودرس را نیز کاهش دهد.
در صورت تمایل به آغاز رژیم گیاه‌خواری، توصیه می‌شود پیش از هر اقدام، با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا رژیمی متناسب با نیازهای خاص بدن شما طراحی شود.
«اعظم زمانی» کارشناس ارشد رژیم درمانی مرکز بهداشت شهدای انقلاب شیراز
